SZKAPLERZ
od stroju zakonnego
do konfraterni
Praktyka noszenia szkaplerza leży u początków życia zakonnego. Już we wczesnym średniowieczu szkaplerz stanowił wierzchnią szatę przewieszoną przez barki i okrywającą habit w czasie pracy (łac. scapulare – naramiennik). Św. Benedykt w Regule określa go jako „scapulare propter opera„, czyli fartuch ochraniający habit podczas prac fizycznych. W Kościele zachodnim kluczowymi elementami habitu mnicha stały się tunika, sznur lub pas, kaptur i właśnie szkaplerz.
Z czasem szkaplerz przestał być odzieniem ochronnym, a stał się symbolem i zewnętrznym znakiem zawierzenia Bogu. Od IX wieku mnich otrzymywał szkaplerz po złożeniu ślubów jako znak „jarzma Chrystusa” (iugum Christi) i „tarczy Chrystusa” (scutum Christi).
Z biegiem czasu pobożni świeccy, którzy ściśle współpracowali ze wspólnotami monastycznymi, przyjęli mniejszą wersję szkaplerza. Ten mniejszy szkaplerz składał się z dwóch małych kawałków materiału połączonych dwoma sznurkami i był noszony na szyi pod ubraniem. W końcu te mniejsze szkaplerze stały się oznakami przynależności do bractw, stowarzyszeń czy innych grup świeckich, które przywiązały się do duchowości i apostolatu wspólnoty zakonnej oraz przyjęły pewne proste reguły i przepisy codziennego życia.
Do tej pory Kościół zatwierdził 18 różnych szkaplerzy, różniących się kolorem, symboliką i formą pobożności. Większość szkaplerzy nadal oznacza przynależność danej osoby do określonego bractwa lub rodziny zakonnej przynajmniej w teorii.
Mały szkaplerz wykonany jest z dwóch czworokątnych płatków sukna wełnianego odpowiedniego koloru, połączonych sznurkami lub paskami tak, aby jeden kawałek sukna wisiał na piersi, a drugi na plecach. Kawałki materiału ozdabia się wizerunkiem wykonanym na innym materiale niż wełna i innego koloru niż sam szkaplerz. Wielość zakonnych charyzmatów skutkuje różnorodnością duchowych ścieżek, a co za tym idzie również szkaplerzy.
Czarny Szkaplerz Męki Pańskiej
symbolem habitu
św. Pawła od Krzyża
Paweł Franciszek Danei (późniejszy Paweł od Krzyża) przyszedł na świat 3 stycznia 1694 r. w miejscowości Ovada w Piemoncie (dziś północne Włochy). W wieku 26 lat pod natchnieniem Ducha Świętego postanowił poświęcić się Bogu w życiu przenikniętym modlitwą i pokutą. Dnia 22 listopada 1720 z rąk biskupa Alesandrii Francesco Arborio di Gattinara przyjął czarny habit pokutny. moment ten uznaje się za początek istnienia nowej rodziny zakonnej Pasjonistów.
W swoich wspomnieniach święty Paweł od Krzyża, tak pisze o początkach powołania i wizji habitu, który stał się później także inspiracją Czarnego Szkaplerza:
Gdy lato już minęło, nie mogę sobie przypomnieć ani miesiąca, ani dnia, bo jakiś czas już upłynął, a nie zapisałem, ale wiem, że było to w czasie, gdy zbierało się zboże, w dzień powszedni przyjąłem niegodnie komunię świętą w kościele Wielebnych OO. Kapucynów w Castellazzo i przypominam sobie, że byłem bardzo skupiony, potem mi przyszło iść do domu, a ulicą szedłem skupiony, jak na modlitwie, kiedy byłem na jednej uliczce i miałem skręcić do domu, wzniesiony zostałem w Bogu, w wielkim skupieniu, zapominając o wszystkim i z wielką słodyczą wewnętrzną. I ujrzałem w tej chwili w duchu siebie ubranego na czarno aż do ziemi z białym krzyżem na piersiach, a pod krzyżem miałem napisane Najświętsze Imię Jezusa białymi literami i w tej chwili usłyszałem, jak mi ktoś mówił te słowa: To na znak, jak musi być jasne i czyste to serce, które ma nosić wyryte Najświętsze Imię Jezus. Widząc i słysząc to, zacząłem płakać, a potem przestałem. Krótki czas potem ujrzałam w duchu, jak zakładam świętą tunikę z Imieniem Najświętszym Jezusa i krzyżem całym białym, a tylko tunika czarna. A ja z radością serca ją przyjmowałem.
Czarny Szkaplerz Męki Pańskiej jest symbolem habitu, jaki założyciel pasjonistów i mniszek pasjonistek klauzurowych, Święty Paweł od Krzyża otrzymał we wspomnianej wizji wewnętrznej, gdy zamierzał założyć zakon dla krzewienia czci i nabożeństwa do męki Pana Jezusa. Od początku chciał on, by duchowość pasyjna propagowana przez nowopowstały instytut nie ograniczała się tylko do zakonników, ale była podejmowana także przez świeckich. Aby pomóc im w praktykowaniu nabożeństwa do Ukrzyżowanego powstało Bractwo Męki Pańskiej.
Początki tego pobożnego stowarzyszenia sięgają roku 1755, kiedy grupa wiernych z Veroli (Frosinone, Włochy) postanowiła zorganizować jakąś formę apostolatu dla okolicznych rolników i robotników. Znając Zgromadzenie Pasjonistów z prowadzonych przez zakonników misji parafialnych, zwrócili się do o. Tomasza Struzzieri CP, z prośbą, aby zredagował dla nich odpowiednie regulaminy. Zyskały one aprobatę biskupią w roku 1772 i już wtedy skierowano prośbę do założyciela pasjonistów o wzięcie bractwa pod opiekę Zgromadzenia i propagowanie wszędzie tam, gdzie działają zakonnicy Męki Pańskiej. Oficjalnie do rodziny pasjonistowskiej, bractwo włączono dopiero w czasie kadencji generalskiej o. Antonio Testa w roku 1861, co umożliwiło szersze promowanie tej formy apostolatu w czasie głoszonych przez pasjonistów misji parafialnych. Bractwo stało się wówczas grupą modlitewną wspomagającą pasjonistów w prowadzeniu dzieła promowania pamięci Męki Pańskiej (Memoria Passionis) w życiu rodzinnym i społecznym zwykłych ludzi przez praktykowanie nabożeństwa drogi krzyżowej, szerzenie kultu Matki Boskiej Bolesnej i rozmyślanie nad Męką Pańską .
Przyjęci do konfraterni jako zewnętrzny znak wpisania do bractwa otrzymywali Czarny Szkaplerz Męki Pańskiej i korzystali z przywilejów duchowych, przypisanych dla noszących go. Prośbę o możliwość nakładania członkom bractwa Czarnego Szkaplerza Męki Pańskiej skierował do Piusa IX w 1863 roku, przełożony generalny o. Piotr Paweł od Matki Boskiej Bolesnej. Kongregacja Rytów reskryptem z dnia 30 lipca tego roku zatwierdziła ryt błogosławieństwa i nakładania Czarnego Szkaplerza.
Wpisanie do bractwa oznaczało przyjęcie na siebie obowiązku codziennego rozmyślania nad Męką Pańską, częstego przystępowania do sakramentów i praktykowania różnych form umartwienia – zwłaszcza w piątki. Była to bardzo sugestywna zachęta do kroczenia drogą świętości wg duchowej drogi do świętości, jaką praktykowano w Zgromadzeniu Męki Jezusa Chrystusa, chociaż obowiązki te, nie były nałożone pod karą grzechu i obowiązywały w sumieniu wpisującego się do bractwa.
Kapituła Generalna z 1920 roku zaleciła przełożonym wyższym, by erygować filie bractwa przy wszystkich kościołach pasjonistów i wszędzie, gdzie zakonnicy prowadzą duszpasterstwo.
Czarny Szkaplerz
nadal aktualne
zaproszenie…
Do Polski pasjoniści przybyli w roku 1923 osiedlając się w ofiarowanym im przez Bł. ks. bpa Juliana Antoniego Nowowiejskiego klasztorze pobernardyńskim w Przasnyszu (północne Mazowsze). Od początku swojej działalności nad Wisłą wokół pasjonistów zbierają się grupy wiernych pragnące żyć duchowością św. Pawła od Krzyża i według jego wskazań. To właśnie z myślą o nich jeszcze przed II wojną światową powstaje w Przasnyszu konfraternia (bractwo) Męki Pańskiej.
W dokumencie wystawionym przez Przełożonego Generalnego Pasjonistów na nowo erygującym Bractwo w roku 1958 czytamy:
Skoro zadaniem naszego Zgromadzenia jest dokładanie wszelkich starań, aby wierni gorąco czcili i miłowali Jezusa Ukrzyżowanego, a przez ustawiczną pamięć o Jego Męce i Śmierci i usprawiedliwieni przez Jego Krew, kroczyli drogą zbawienia i doszli do pełni wiecznej szczęśliwości; aby ten cel jak najskuteczniej osiągnąć mogli, Papież Pius IX swoim Listem Apostolskim „Curavit Nobis”, wydanym w formie breve, z dnia 22 września 1861 roku, upoważnił Przełożonego Generalnego do erygowania pobożnego Stowarzyszenia (sodalicji) Najświętszego Krzyża i Męki Pana Naszego Jezusa Chrystusa z dopuszczeniem go do uczestnictwa w odpustach, a także innych duchowych łaskach, jakimi cieszy się nasze Zgromadzenie.
W ostatnim czasie zauważamy coraz żywsze zainteresowanie Szkaplerzem Męki Pańskiej. Wiele osób pyta o niego i pragnie powrócić do dawnej praktyki noszenia szkaplerza. Dlatego w roku 2013 zostało odnowione Bractwo Czarnego Szkaplerza Męki Pańskiej przy Zgromadzeniu Męki Jezusa Chrystusa (oo. Pasjonistów). Natomiast obradujący w Jaromierzycach (Czechy) w dniach 25-27 kwietnia 2019 roku Zjazd Prowincji podjął decyzję, że Bractwo i Szkaplerz mogą funkcjonować niezależnie. Sam szkaplerz można przyjąć w każdym naszym klasztorze (z zachowaniem wpisu do księgi szkaplerznej).
Osoba, która przyjęła od kapłana pasjonisty szkaplerz, korzysta z wszystkich odpustów i duchowych łask, jakie przysługują członkom Zgromadzenia, stając się tym samym świeckim pasjonistą.
Aby korzystać z wyżej wymienionego przywileju, wymagane jest noszenie przy sobie szkaplerza lub ważnie poświęconego medalika szkaplerznego. Zaleca się stałe praktykowanie, w dowolnej formie, nabożeństwa do męki Pańskiej. Przyjmujący Czarny Szkaplerz są zaproszeni do codziennego – przynajmniej przez krótki czas – rozmyślania o męce Chrystusa. Można to czynić nawet podczas zwykłych zajęć czy codziennych obowiązków. By wypełnić obowiązek szkaplerzny wierni mogą także posłużyć się ogólnie znanymi nabożeństwami pasyjnymi takimi jak: droga krzyżowa, koronka do Miłosierdzia Bożego, koronka do Pięciu Ran Pana Jezusa, Gorzkie Żale, czy część bolesna różańca świętego, rozważając poszczególne tajemnice.